علت کاربرد ضمیر جمع به جای ضمیر مفرد در قرآن
سوال: چرا خداوند در قرآن کریم به هنگام بیان مطلبى به جاى ضمیر مفرد ضمیر جمع آورده است؟
جواب: یک نکته آن اقتضاى اشاره به عظمت متکلّم در مقام بیان بعضى مطالب است که به ضمیر جمع مناسب با بلاغت و تکلّم به مقتضاى حال است، تا مخاطب، با توجه به عظمت متکلّم، مطلب را ـ چنان که باید و شاید و به طور جدّى ـ دریافت نماید و اهمیت آن را درک کند؛ مثل: «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکرَ وَإِنَّا لَهُ لَـحَافِظُونَ»، که به این تعبیر مشحون از اعجاز و متضمّن پنج ضمیر جمع، محفوظ درون قرآن مجید را به حفظ الهى، به طور بسیار اکید و بلیغ بیان فرموده است؛ که با تعبیرى مثل: «إِنِّی نَزَّلْتُ الذِّکرَ وَإِنِّی لَهُ لَـحَافِظٌ» بیان نمى شود.
نکته دیگر این است که گاهى بعضى کارهاى الهى به واسطه ملائکه ـ که جنود و عدد آنها را هم غیر از او کسى نمى داند: «وَمَا یعْلَمُ جُنُودَ رَبِّک إِلَّا هُوَ» ـ انجام مى گیرد و ملائکه مدبّرات یا مقسّمات و دیگران که مأموریت هایى دارند، به عنوان واسطه عمل مى کنند. براى اینکه اشاره به این باشد که این عمل بدون واسطه انجام نشده، به لفظ جمع متکلّم مع الغیر بیان مى شود؛ مثل اینکه: بلا تشبیه مدیر یک کارخانه و موسّسه ـ که همه امور و جریان آن کارخانه به واسطه یا بی واسطه، کار اوست ـ مى گوید: این کار را کردیم، و گاه ضمیر متکلّم وحده بیان مى شود که عنایت خاص به چیزى و به خلق بلاواسطه چیزى معلوم شود و احتمال مداخله غیر و وسایط دفع شود؛ مثل: «یا مُوسَى إِنِّی أَنَا اللهُ»، که در مثل این مورد، استعمال ضمیر متکلّم مع الغیر منافى با مقصود است. واللّه العالم.
ثبت دیدگاه