مبطلات نماز
مسأله 1135. دوازده چیز نماز را باطل می‌کند، و آن‌ها را مبطلات میگویند:
اول: آن که در بین نماز، یکی از شرایط آن از بین برود، مثلاً در بین نماز بفهمد مکانش غصبی است، و وقت وسعت داشته باشد، و بتواند از آن مکان غصبی بیرون برود؛ ولی اگر وقت تنگ باشد، به طوری که اگر بخواهد بعد از بیرون‌رفتن نماز را بخواند، قضا میشود، نماز باطل نمیشود، ولی باید آن را در حال بیرون‌رفتن تمام کند، و هم‌چنین اگر نتواند بیرون برود، مثل محبوس «زندانی»، باید در همان جا نماز را تمام کند، و صحیح است.
دوم: آن که در بین نماز عمداً یا سهواً یا از روی ناچاری، چیزی که وضو یا غسل را باطل می‌کند پیش آید، مثلاً بول از او خارج شود؛ ولی کسی که نمیتواند از بیرون‌آمدن بول و غایط خودداری کند، اگر در بین نماز، بول یا غایط از او خارج شود، چنان‌چه به دستوری که در مسائل 313 تا 321 گفته شد، رفتار نماید، نمازش باطل نمیشود، و نیز اگر در بین نماز از مستحاضه خون خارج شود، در صورتی که به دستور استحاضه رفتار کرده باشد، نمازش صحیح است.
مسأله 1136. کسی که بیاختیار خوابش برده، اگر نداند که در بین نماز خوابش برده یا بعد از آن، بنابر احتیاط لازم، باید نمازش را دوباره بخواند.
مسأله 1137. اگر بداند به اختیار خودش خوابیده و شک کند که بعد از نماز بوده یا در بین نماز یادش رفته که مشغول نماز است و خوابیده، نمازش صحیح است.
مسأله 1138. اگر در حال سجده از خواب بیدار شود و شک کند که در سجده آخر نماز است، یا در سجده شکر، چنان‌چه بداند بیاختیار خوابش برده است، باید آن نماز را دوباره بخواند.
سوم: از مبطلات نماز آن است که مثل بعض کسانی که شیعه نیستند، دستها را روی هم بگذارد.
مسأله 1139. هر گاه برای ادب، دستها را روی هم بگذارد، اگر چه مثل آن‌ها نباشد، بنابر احتیاط واجب باید نماز را دوباره بخواند، ولی اگر از روی فراموشی یا ناچاری یا برای کار دیگری، مثل خاراندن دست و مانند آن دستها را روی هم بگذارد، اشکال ندارد.
چهارم: از مبطلات نماز آن است که بعد از خواندن حمد، آمین بگوید، ولی اگر اشتباهاً یا از روی تقیه بگوید، نماز باطل نمیشود.
پنجم: از مبطلات نماز آن است که عمداً یا از روی فراموشی، پشت به قبله کند، یا به طرف راست یا چپ قبله برگردد، بلکه اگر عمداً به قدری برگردد که نگویند: رو به قبله است، اگر چه به طرف راست یا چپ نرسد، نماز باطل است.
مسأله 1140. اگر عمداً سر را به پشت برگرداند، نمازش باطل است، و اگر سهواً سر را به این مقدار برگرداند، احتیاط واجب آن است که نماز را تمام کند و دوباره بخواند، ولی اگر سر را به طرف راست یا چپ بگرداند؛ عمداً باشد یا اشتباهاً، نمازش باطل نمیشود، ولی کراهت دارد.
ششم: از مبطلات نماز آن است که عمداً کلمهای بگوید که دو حرف یا بیشتر باشد، اگر چه معنی هم نداشته باشد، ولی اگر سهواً بگوید، نماز باطل نمیشود.
مسأله 1141. اگر کلمهای بگوید که یک حرف دارد، چنان‌چه آن کلمه معنی داشته باشد، مثل «ق» که در زبان عربی به معنای این است که، نگهداری کن، چنان‌چه معنای آن را بداند و قصد آن را بنماید، نمازش باطل میشود، بلکه اگر قصد معنای آن را نکند ولی ملتفت معنای آن باشد، احتیاط واجب آن است که نماز را دوباره بخواند، بلکه اگر کلمه یک حرفی، معنا هم نداشته باشد، احتیاط، دوباره‌خواندن آن است.
مسأله 1142. سرفه‌کردن و آروغ‌زدن و آه‌کشیدن در نماز اشکال ندارد، ولی گفتن آخ و آه و مانند این‌ها که دو حرف است، اگر عمدی باشد، نماز را باطل می‌کند.
مسأله 1143. اگر کلمهای را به قصد ذکر بگوید، مثلاً به قصد ذکر بگوید: «اَللهُ اَکبَر»، و در موقع گفتن آن، صدا را بلند کند که چیزی را به دیگری بفهماند، اشکال ندارد، بلکه چنان‌چه برای این که چیزی را به کسی بفهماند به قصد ذکر، آن را بگوید، نماز باطل نمیشود.
مسأله 1144. خواندن قرآن در نماز، غیر از چهار سورهای که سجده واجب دارد، و در مسأله 361 گفته شد، و نیز دعاکردن در نماز اشکال ندارد، ولی احتیاط مستحب آن است که به غیر عربی دعا نکند.
مسأله 1145. اگر چیزی از حمد و سوره و ذکرهای نماز را عمداً یا احتیاطاً چند مرتبه بگوید اشکال ندارد، ولی اگر از روی وسواس چند مرتبه بگوید، اشکال دارد.
مسأله 1146. در حال نماز، انسان نباید به دیگری سلام کند، و اگر دیگری به او سلام کند، باید همان‌طور که او سلام کرده جواب دهد، مثلاً اگر گفته: «سَلامٌ عَلَیْکمْ» در جواب بگوید: «سَلامٌ عَلَیْکمْ» ولی در جواب «عَلَیْکمُ السَّلامُ» باید بگوید: «سَلامٌ عَلَیْکمْ».
مسأله 1147. انسان باید جواب سلام را؛ چه در نماز و چه در غیر نماز، فوراً بگوید، و اگر عمداً یا از روی فراموشی، جواب سلام را به قدری طول دهد که اگر جواب بگوید، جواب آن سلام حساب نشود، چنان‌چه در نماز باشد نباید جواب دهد، و اگر در نماز نباشد، جواب‌دادن واجب نیست.
مسأله 1148. باید جواب سلام را طوری بگوید که سلام‌کننده بشنود، ولی اگر سلام‌کننده کـر باشد، چنان‌چه انسان به طور معمول جواب او را بدهد کافی است، و در صورت امکان، با حرکت لب یا اشاره جواب را بفهماند.
مسأله 1149. جواب سلام را باید به قصد رد تحیت بگوید، نه به قصد قرآن یا دعا.
مسأله 1150. اگر زن یا مرد نامحرم یا بچه ممیز، یعنی بچهای که خوب و بد را میفهمد، به نمازگزار سلام کند، نمازگزار باید جواب او را بدهد؛ ولی در جواب سلام زن باید بگوید «سَلاَمٌ عَلَیْک»، و کاف را زیر و زبر و پیش ندهد.
مسأله 1151. اگر نمازگزار جواب سلام را ندهد اگر چه معصیت کرده، ولی نمازش صحیح است.
مسأله 1152. اگر کسی به نمازگزار غلط سلام کند، به طوری که سلام حساب نشود، جواب او جایز نیست، ولی اگر سلام حساب شود، جواب او واجب است.
مسأله 1153. جواب سلام کسی که از روی مسخره یا شوخی سلام می‌کند، واجب نیست، و چنان‌چه در نماز باشد؛ جایز نیست؛ و جواب سلام غیر مسلمان در نماز جایز نیست، و در غیر حال نماز به گفتن «عَلَیْک» اکتفا شود.
مسأله 1154. اگر کسی به عدهای سلام کند، جواب سلام او بر همه آنان واجب است، ولی اگر یکی از آنان جواب دهد، کافی است.
مسأله 1155. اگر کسی به عدهای سلام کند، و کسی که سلام‌کننده قصد سلام‌دادن به او را نداشته جواب دهد، باز هم جواب سلام او بر آن عده واجب است.
مسأله 1156. اگر کسی به عدهای سلام کند، و کسی که بین آن‌ها مشغول نماز است شک کند که سلام‌کننده قصد سلام‌کردن به او را هم داشته یا نه، نباید جواب دهد؛ و هم‌چنین است اگر بداند قصد او را هم داشته، ولی دیگری جواب سلام را بدهد، اما اگر بداند که قصد او را هم داشته و دیگری جواب ندهد، باید جواب او را بگوید.
مسأله 1157. سلام‌کردن مستحب است، و خیلی سفارش شده است که سواره به پیاده، و ایستاده به نشسته، و کوچکتر به بزرگتر سلام کند.
مسأله 1158. اگر دو نفر با هم به یکدیگر سلام کنند، بر هر یک واجب است جواب سلام دیگری را بدهد.
مسأله 1159. در غیر نماز، مستحب است جواب سلام را بهتر از سلام بگوید، مثلاً اگر کسی گفت: «سَلامٌ عَلَیْکم»، در جواب بگوید، «سَلامٌ عَلَیْکمْ وَ رَحْمَهُ الله».
هفتم: از مبطلات نماز، خنده با صدا و عمدی است، و چنان‌چه سهواً هم با صدا بخندد، به طوری که صورت نماز از بین برود، نماز باطل است، ولی لبخند، نماز را باطل نمیکند.
مسأله 1160. اگر برای جلوگیری از صدای خنده حالش تغییر کند به حدی که از صورت نمازگزار خارج شود، نمازش باطل است.
هشتم: از مبطلات نماز آن است که برای کار دنیا عمداً با صدا گریه کند، و احتیاط واجب آن است که برای کار دنیا بیصدا هم گریه نکند، ولی اگر از ترس خدا یا برای آخرت گریه کند؛ آهسته باشد یا بلند، اشکال ندارد، بلکه از بهترین اعمال است.
نهم: از مبطلات نماز، کاری است که صورت نماز را به هم بزند، مثل دست‌زدن، و از روی بازی به هواپریدن و مانند این‌ها؛ کم باشد یا زیاد، عمداً باشد یا از روی فراموشی، ولی کاری که صورت نماز را به هم نزند، مثل اشاره‌کردن به دست اشکال ندارد.
مسأله 1161. اگر در بین نماز به قدری ساکت بماند که نگویند: نماز میخواند، نمازش باطل میشود.
مسأله 1162. اگر در بین نماز کاری انجام دهد، یا مدتی ساکت شود و شک کند که نماز به هم خورده یا نه، احتیاط این است که نماز را تمام کند و دوباره بخواند. بلی، اگر از جهت ندانستن حکم مسأله باشد، نماز را رجاءاً تمام کند، و بعد حکم مسأله را بپرسد، و مطابق وظیفهاش عمل نماید.
دهم: از مبطلات نماز، خوردن، و آشامیدن است، که اگر در نماز به نحوی بخورد یا بیاشامد که نگویند نماز میخواند؛ عمداً باشد یا از روی فراموشی، نمازش باطل میشود؛ ولی کسی که میخواهد روزه بگیرد، اگر پیش از اذان صبح، نماز مستحبی بخواند و تشنه باشد، چنان‌چه بترسد که اگر نماز را تمام کند صبح شود، در صورتی که آب روبروی او در دو سه قدمی باشد، میتواند در بین نماز آب بیاشامد، اما باید کاری که نماز را باطل می‌کند، مثل پشت‌کردن به قبله انجام ندهد.
مسأله 1163. اگر به واسطه خوردن یا آشامیدن عمدی، موالات نماز به هم بخورد، یعنی طوری شود که نگویند نماز را پشت سر هم میخواند، احتیاط واجب آن است که نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1164. اگر در بین نماز، غذایی را که در دهان یا لای دندانها مانده فرو ببرد، نمازش باطل نمیشود، و نیز اگر قند یا شکر و مانند این‌ها در دهان مانده باشد، و در حال نماز، کم کم آب شود، و فرو رود اشکال ندارد.
یازدهم: از مبطلات نماز، شک در رکعتهای نماز دو رکعتی و سه رکعتی یا در دو رکعت اول نمازهای چهار رکعتی است، در صورتی که نمازگزار در حال شک باقی بماند.
دوازدهم: از مبطلات نماز آن است که رکن نماز را عمداً یا سهواً کم یا زیاد کند، یا چیزی را که رکن نیست، عمداً کم یا زیاد نماید، ولی زیاد شدن سهوی تکبیره الاحرام چنان که در مسأله 951 گفته شد، بنابر احتیاط، موجب باطل‌شدن نماز است.
مسأله 1165. اگر بعد از نماز شک کند که در بین نماز، کاری که نماز را باطل می‌کند انجام داده یا نه، نماز صحیح است.
برای بازگشت به صفحه رساله بر روی لینک زیر کلیک نمایید:
رساله توضیح المسائل حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (قدس سره)
ثبت دیدگاه