معاملات حرام
مسأله 2063. معاملات حرام و باطل بر شش قسم است:
اول: خرید و فروش عین نجس، مثل مشروبات مسکر و خوک و مردار و بول و غایط، ولى در غیر مشروبات مسکر و خوک و مردار، اگر قابل استفاده حلال از آنها باشد، خرید و فروش آن جایز است، اگر چه احتیاط در ترک آن است.
دوم: خرید و فروش مال غصبى، که اگر مالکش امضا نکند باطل است، و تصرف در آن حرام می باشد.
سوم: خرید و فروش چیزى که مال نیست، مثل حیوانات درنده.
چهارم: معامله چیزى که منافع معمولى آن فقط کار حرام باشد، مانند آلات قمار مثل نرد و شطرنج یا آلات لهو.
پنجم: معامله اى که در آن ربا باشد.
ششم: فروش جنسى که با چیز دیگر مخلوط است، در صورتى که آن چیز معلوم نباشد فروشنده هم به خریدار نگوید، مثل فروختن روغنى که آن را با پیه مخلوط کرده است و این عمل را غش می گویند، و مشترى هر وقت فهمید می تواند معامله را فسخ کند، و در بعض صور آن اصل معامله باطل است، مثل اینکه چیزى را بر خلاف جنسش ارائه دهد، مثلاً مس را به طلا روکش کند و به اسم طلا بفروشد.
پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: از ما نیست کسى که در معامله با مسلمانان غش کند یا به آنان ضرر بزند یا تقلب و حیله نماید و هر کس با برادر مسلمان خود غش کند، خداوند برکت روزى او را می برد و راه معاش او را می بندد و او را به خودش واگذار میکند.
مسأله 2064. فروختن چیز پاکى که نجس شده و آب کشیدن آن ممکن است اشکال ندارد، ولى اگر مشترى آن چیز را براى کارى بخواهد که شرط آن پاک بودن است مثلاً از قسم خوراکى باشد که می خواهد آن را بخورد باید فروشنده، نجس بودن آن را بگوید، ولى اگر از قسم خوراکى نباشد و مثل لباس باشد، اگر چه مشترى در آن نماز بخواند چون در نماز طهارت ظاهر بدن و لباس کافى است، لازم نیست نجس بودن آن را بگوید.
مسأله 2065. اگر چیز پاکى، مانند روغن و نفت که آب کشیدن آن ممکن نیست نجس شود، چنانچه از آن براى کارهایى که شرطش پاک بودن است هم استفاده می شود باید به خریدار بگوید و اگر غیر از خوردن مورد استفاده دیگر نیست، فروش آن حرام است، و اگر براى کارى بخواهند که شرط آن پاک بودن نیست، مثلًا بخواهند نفت نجس را بسوزانند، فروش آن اشکال ندارد.
مسأله 2066. خرید و فروش دواهایى که متنجس است و از اعیان نجسه مثل شراب و مردار نیست براى فایده اى که حرام نباشد جایز است، و اگر از مثل مردار و شراب باشد، در صورتى که در دوا مستهلک نباشد، خرید و فروش آن حرام است، ولى اگر پول را در مقابل ظرف آن یا در مقابل زحمت دوا فروش بدهند اشکال ندارد.
مسأله 2067. خرید و فروش روغن و دواهاى روان و عطرهایى که از ممالک غیر اسلامى می آورند، اگر نجس بودن آنها معلوم نباشد اشکال ندارد، ولى روغنى را که از حیوان بعد از جان دادن آن می گیرند، چنانچه در شهر کفار از دست کافر بگیرند و از حیوانى باشد که اگر رگ آن را ببرند خون از آن جستن می کند، نجس است و معامله آن باطل می باشد.
مسأله 2068. اگر روباه را به غیر دستورى که در شرع معین شده کشته باشند، یا خودش مرده باشد، خرید و فروش پوست آن حرام، و معامله آن باطل است.
مسأله 2069. خرید و فروش گوشت و پیه و چرمى که از ممالک غیر اسلامى می آورند باطل است، و اگر از دست کافر در بازار اسلامى گرفته شود، بنابر احتیاط لازم معامله آن باطل است، ولى اگر انسان بداند که آنها از حیوانى است که به دستور شرع کشته شده، خرید و فروش آنها اشکال ندارد.
مسأله 2070. خرید و فروش گوشت و پیه و چرمى که از دست مسلمان در بازار اسلام گرفته شود اشکال ندارد، ولى اگر انسان بداند که آن مسلمان آن را از دست کافر گرفته و تحقیق نکرده که از حیوانى است که به دستور شرع کشته شده یا نه، معامله آن باطل است، و اگر از دست مسلمان در بازار کفار گرفته شود، بنابر احتیاط لازم معامله آن باطل است، مگر آن که مسلمان با آن معامله پاک بودن کند و احتمال داده شود که پاک بودن آن را به دست آورده است.
مسأله 2071. خرید و فروش مسکرات حرام، و معامله آنها باطل است.
مسأله 2072. فروختن مال غصبى اگر مالک آن، معامله را رد کرد باطل است، و فروشنده باید پولى را که از خریدار گرفته به او برگرداند.
مسأله 2073. اگر خریدار قصدش این باشد که پول جنس را ندهد به نحوى که قصد معامله نداشته باشد معامله اشکال دارد، و اگر جداً قصد معامله داشته باشد، اشکال ندارد.
مسأله 2074. اگر خریدار معامله را به ذمه انجام دهد و بخواهد پول جنس را بعداً از حرام بدهد، معامله صحیح است، ولى باید مقدارى را که بدهکار است از مال حلال بدهد، و اگر از حرام بدهد دینش ادا نمی شود.
مسأله 2075. خرید و فروش و ساختن آلات قمار و آلات لهو و لعب، مثل تار و ساز و سنتور و غیر اینها، حتى سازهاى کوچک حرام است، بلکه شکستن آنها و تغییر هیئت آنها واجب است.
مسأله 2076. اگر چیزى را که می شود استفاده حلال از آن ببرند به قصد این بفروشد که آن را در حرام مصرف کنند، مثلاً انگور را به این قصد بفروشد که از آن شراب درست کنند، معامله آن حرام و باطل است.
مسأله 2077. ساختن مجسمه حرام است، و احتیاط واجب، ترک خرید و فروش آن است.
مسأله 2078. خریدن چیزى که از قمار یا دزدى یا از معامله باطل تهیه شده، باطل و تصرف در آن معصیت و حرام است، و اگر کسى آن را بخرد، باید به صاحب اصلی اش برگرداند.
مسأله 2079. اگر روغنى را که با پیه مخلوط است بفروشد، چنانچه آن را معین کند مثلاً بگوید: این یک من روغن را می فروشم، معامله به مقدار پیهى که در آن است باطل می شود، و پولى که فروشنده براى پیه آن گرفته مال مشترى، و پیه مال فروشنده است، و مشترى می تواند معامله روغن خالصى را هم که در آن است به هم بزند، ولى اگر آن را معین نکند بلکه یک من روغن بفروشد، بعد روغنى که پیه دارد بدهد، مشترى می تواند آن روغن را پس بدهد، و روغن خالص مطالبه نماید.
مسأله 2080. اگر مقدارى از جنسى را که با وزن یا پیمانه می فروشند، به زیادتر از همان جنس بفروشد، مثلاً یک من گندم را به یک من و نیم گندم بفروشد، ربا و حرام است، بلکه اگر یک نوع از آن جنس، سالم و دیگرى معیوب، یا جنس یکى خوب و جنس دیگرى بد باشد، یا با یکدیگر تفاوت قیمت داشته باشند، چنانچه بیشتر از مقدارى که می دهد بگیرد، باز هم ربا و حرام است. پس اگر مس درست را بدهد و بیشتر از آن مس شکسته بگیرد، یا برنج صدرى را بدهد و بیشتر از آن برنج گرده بگیرد یا طلاى ساخته را بدهد و بیشتر از آن طلاى نساخته بگیرد، ربا و حرام می باشد.
مسأله 2081. اگر چیزى را که اضافه می گیرد غیر از جنسى باشد که می فروشد، مثلاً یک من گندم به یک من گندم و یک قران پول بفروشد، باز هم ربا و حرام است، بلکه اگر چیزى زیادتر نگیرد ولى شرط کند که خریدار عملى براى او انجام دهد، باز هم ربا و حرام می باشد.
مسأله 2082. اگر کسى که مقدار کمتر را می دهد چیزى علاوه کند، مثلاً یک من گندم و یک دستمال را به یک من و نیم گندم بفروشد، اشکال ندارد، و همچنین است اگر از هر دو طرف چیزى زیاد کنند مثلاً یک من گندم و یک دستمال را به یک من و نیم گندم و یک دستمال بفروشد.
مسأله 2083. اگر چیزى را که در مثل پارچه با متر و ذرع می فروشند، یا چیزى را که مثل گردو و تخم مرغ با شماره معامله می کنند، بفروشد و زیادتر بگیرد مثلًا ده تا تخم مرغ بدهد و یازده تا بگیرد اشکال ندارد.
مسأله 2084. جنسى را که بعضى از شهرها با وزن، یا پیمانه می فروشند و در بعضى از شهرها با شماره معامله می کنند، در شهرى که با وزن، یا پیمانه می فروشند جایز نیست به زیادتر از آن بفروشد، و در شهرى که با شماره می فروشند جایز است به زیادتر از آن بفروشند.
مسأله 2085. اگر چیزى را که می فروشد و عوضى را که می گیرد از یک جنس نباشد، زیادی گرفتن اشکال ندارد. پس اگر یک من برنج بفروشد و دو من گندم بگیرد معامله صحیح است.
مسأله 2086. اگر جنسى را که می فروشد، و عوضى را که می گیرد، از یک چیز عمل آمده باشد، باید در معامله زیادى نگیرد. پس اگر یک من روغن بفروشد و در عوض آن یک من و نیم پنیر بگیرد، ربا و حرام است، و احتیاط واجب آن است که اگر میوه رسیده را با میوه نارس معامله کند، زیادى نگیرد.
مسأله 2087. جو و گندم در ربا یک جنس حساب می شود. پس اگر یک من گندم بدهد و یک من و پنج سیر جو بگیرد، ربا و حرام است و نیز اگر مثلاً ده من جو بخرد که سر خرمن ده من گندم بدهد، چون جو را نقد گرفته و بعد از مدتى گندم را می دهد، مثل آن است که زیادى گرفته و حرام می باشد.
مسأله 2088. اگر مسلمان از کافرى که در پناه اسلام نیست، ربا بگیرد اشکال ندارد، و نیز پدر و فرزند و زن و شوهر می توانند از یکدیگر ربا بگیرند.
برای بازگشت به صفحه رساله بر روی لینک زیر کلیک نمایید:
رساله توضیح المسائل حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (قدس سره)
ثبت دیدگاه