منظور از ماده و حرکت چیست؟

منظور از ماده و حرکت چیست؟

بعضی از مادّیین، مثل «هگل» و دیگران، با غرور زیاد گفته‌اند: «مادّه و حرکت را به من بدهید، جهان را می‌سازم». منظور آنها از ماده و حرکت چیست؟ (اگر همه جنّ و انس اجتماع کنند و دست به دست هم بدهند، نمی‌توانند حتی یک پشه‌ای را خلق کنند). آیا فقط نظر آنها این است که جهان، به واسطه مادّه و حرکت به وجود آمده است؟ (که جوابش را در کتاب «به سوی آفریدگار» مرقوم فرموده‌اید).

اگر نظرشان این باشد که جهان از ماده و حرکت به وجود آمده، به فرض که این فرضیه را کسی قبول کند، مستلزم نفی خدا و عالم غیب نمی‌باشد؛ زیرا در این عالم همه مرکبات را خدا از دو چیز یا بیشتر آفریده و اگر به فرض اینکه ممکن باشد ماده و حرکت را به کسی بدهند تا او، از آن موجود زنده را بسازد، در مسئله ایمان به خدا و آفریننده جهان شبهه‌ای ایجاد نمی‌شود و در آن صورت هم آن که بخشنده حیات و آفریننده ماده و حرکت است، خدا است.

هم‌اکنون و هم در گذشته با برخی اعمال عملی و جرّاحی موجبات تولید بعضی از جانوران را فراهم نموده‌اند. دست بشر در ظهور بسیاری از مظاهر مادی وارد است؛ اما همه می‌دانند که این تصرّفاتی که بشر در عالم مادّی دارد، مربوط به علم و آگاهی او از برخی قوانین و سنّت‌های جاری در این عالم است. هیچ‌کس نمی‌تواند مادّه بسازد و اگر به وسیله برخی از تصرّفات، زمینه زایش یک موجود زنده را فراهم کند، نمی‌تواند حیات و زندگی او را به خودش مستند کند.

بشر نمی‌تواند چیزی را بسازد که ساختن آن را از این عالم نگرفته باشد و نمی‌تواند از بیرون از این عالم چیزی را بیاورد، یا چیزی را بسازد. هرچه انجام بدهد در این عالم خلقت است؛ مثل یک بنّا که هرچه مصالح ساختمان می‌آورد و بنا می‌کند، از همین عالم گرفته است.

هرچه علم بشر هم پیشرفت کند و هر کار انجام دهد، ابزار کار، برنامه و همه‌چیز آن را باید از این عالم بگیرد. همان حقیقت که خدا به آن اشاره می‌فرماید، همه‌جا ظاهر است: (أَمْ خُلِقُوا مِنْ غَیْرِ شَیْ‏ءٍ أَمْ هُمُ الْـخَالِقُونَ)؛^[1] (أَ فَرَأَیْتُمْ مَا تُمْنُونَ * أَ أَنْتُمْ تَخْلُقُونَهُ أَمْ نَحْنُ الْـخَالِقُونَ‏)؛^[2] (أَ فَرَأَیْتُمْ مَا تَحْرُثُونَ *‏ أَ أَنْتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ).^[3]

با این تفاسیر آیا کسی می‌تواند بدون استفاده از این مواد و تلفیق آنها با یکدیگر و دست‌کاری در آنها، خودش یک نبات کوچک تحت قواعد دیگر ـ ‌غیر از قواعدی که خدا در این عالم برقرار فرموده‌ ـ خلق کند؟!

اگر مادّه و حرکت را قدیم می‌گویند، جوابش همان است که در کتاب به سوی آفریدگار و الهیات در نهج البلاغه نوشته‌ام. علاوه‌بر این از علت ترکیب مادّه و حرکت و هم‌آهنگ شدن آنها با یکدیگر ـ ‌که خود یک پدیده است ‌ـ باید جواب بدهند.

[1]. طور، 35.

[2]. واقعه، 58-59.

[3]. واقعه، 63-64.

(سلسله مقالات مرحوم حضرت آیه الله العظمی صافی گلپایگانی قدس سره)