نصوص صریحه بر ولایت بلافصل امیر المومنین (ع)

همراه با غدیر (بخش هشتم: نصوص صریحه بر ولایت و خلافت بلافصل امیر المومنین علیه السلام)

حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی قدس سره، در بیانات خویش که بخشی از آن در ذیل خدمت شما ارائه گردیده است؛ نصوص صریحه ای را از قرآن و روایات بر ولایت و خلافت بلافصل امیر المومنین امام علی علیه السلام بیان داشته اند.

بسم الله الرحمن الرحیم

السلام علیکم ورحمه الله وبرکاته

با تبریک عید الله الاکبر، عید مبارک غدیر، عید فرخنده‌ اکمال دین، اتمام نعمت و گزینش اسلام به‌عنوان دین جهانی و جاودانی، این چند کلمه را به حضور بزرگان و عزیزان حاضر در این جلسه‌ ملکوتی و ولایی ـ که فرشتگان، شرف حضور در آن را غنیمت و افتخار می‌دانند ـ تقدیم می‌دارم:

الْـحَمْدُ للهِ الَّذی جَعَلَنا مِنَ المُتَمَسِّکینَ بِولَایهِ أَمِیرِالمُومِنینَ وَالْأَئِمَّهِ الْمَعْصُومِینَ عَلَیهِمُ‌ السَّلامُ وَلاسِیما مَوْلَانَا بَقِیهِ اللهِ الْـمَهْدِی عَجَّلَ اللهُ تَعَالَى فَرَجَهُ الشَّریفَ وَرَزَقَنا الْفَوْزَ بِلِقَائِهِ.

انواع نصوص بر ولایت

نصوص صریحه بر ولایت و خلافت بلافصل حضرت امیرالمؤمنین‌ علیه السلام در کتاب و سنّت ـ اگرچه بسیار است ـ امّا در یک تقسیم بر دو قسم می‌باشد: نصّ جلی و نصّ خفی.

نصوص جلیه

نصوص جلیه قرآنیه، مثل آیه کریمه مباهله، و آیه شریفه: ﴿إِنَّمَا وَلِیکمُ اللّٰهُ﴾… و سایر آیات است که شماری از آنها را در کتاب شریف خصائص الوحی المبین فی مناقب امیر المؤمنین علیه السلام ابن‌ بطریق با سندهای معتبر از محدّثین و ارباب جوامع، صحاح و مسانید عامّه روایت نموده است.

نصوص جلیه متواتره نبویه هم، مانند حدیث مشهور منزلت و احادیث دیگر است که اعظم، اشهر و اتمّ آنها، حدیث شریف غدیر، آن ابلاغ و اعلام عام است که در تاریخ حیات رسالت رسول اکرم صلی الله علیه و آله مانند آن همایش بزرگ، روزی عظیم‌تر و رسمی‌تر نیست، همایشی که همه‌ سران اصحاب و خیل انبوه حاج ـ که تا آن روز مثل آن سابقه نداشت ـ در آن حضور داشتند.

روزی که در تعالی و عظمت، با روز بعثت حضرت خاتم ‌الانبیاء هم‌طراز است.

هر دو آغاز است و هر دو یوم ‌الله الاکبر است. برای این دو روز، روز سوم، روز ظهور مصلح یگانه آخرالزمان، منجی عالم بشریت، عدل کل و موعود رسل، حضرت قائم آل محمد صلوات ‌الله علیهم أجمعین است، شخصیت بلند پایه‌ای که انبیا و صحف آسمانی به ظهور او بشارت داده‌اند و «یمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَعَدْلاً» از اوصاف مختصّه او است و «هُوَ الَّذی یفْتَحُ اللهُ عَلى یدَیهِ مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَمَغَارِبَها» برنامه قیام و اقدام او است.

حدیثِ فراتر از تواتر غدیر، از أنصّ نصوص جلیه است که در جهت کثرت روات از صحابه، تابعین و تابعین تابعین و همه جهات اعتبار، حدیثی برتر از آن وجود ندارد از کتاب‌های مربوط به این حدیث و اسناد و الفاظ آن به تنهایی کتابخانه‌ای بزرگ تشکیل می‌شود.

نصوص خفیه

نصوص خفیه نیز در کنار نصوص جلیه، موقعیتی بسیار ارزشمند و محکم دارند و ولایت و خلافت بلافصل امیرالمؤمنین علیه السلام و سایر ائمّه طاهرین علیهم السلام را اثبات می‌نمایند.

بخش نصوص خفیه، بخشی وسیع و جامع است. کتاب اَلفین علامه حلّی رضوان ‌الله تعالی علیه را می‌توان دو هزار دلیل از این ادلّه خفیه شمرد.

در عین حالی که این نصوص را خفیه عنوان می‌نمایند، هیچ خفایی در دلالت آنها بر ولایت ائمه طاهرین مخصوصاً امیرالمؤمنین علیه السلام نیست. از این نصوص خفیه، آیات قرآنیه‌ای است که به‌طور استفهام همه را مخاطب قرار داده است، مثل:

﴿أَفَمَنْ یهْدِی إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ یتَّبَعَ أَمَّنْ لاَ یهِدِّی إِلَّا أَنْ یهْدَى فَمَا لَکمْ کیفَ تَحْکمُونَ﴾؛

یا

﴿مَا یسْتَوِی الْأَعْمَى وَالْبَصِیرُ﴾؛

یا

﴿هَلْ یسْتَوِی الَّذِینَ یعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لاَیعْلَمُونَ﴾.

از این آیات به‌وضوح، از نظر اظهر مصادیق، احقّ ‌بودن امیرالمؤمنین علیه السلام به امر خلافت، امامت و هدایت استفاده می‌شود. پیام همه این است، بینا نه کور، عالم نه جاهل، فاضل نه مفضول، علی علیه السلام نه دیگران.

اصل عقلایی تفضیل فاضل بر مفضول

موضوع تفضیل فاضل بر مفضول و افضل بر فاضل و تقبیح تفضیل فاضل بر افضل و مفضول بر فاضل، موضوع آیات متعدد قرآن کریم و روایات بسیار اهل‌بیت علیهم السلام و مواردی از احکام واجب و مستحب است و از هدایت‌های مهمّ‌ قرآنی و روایی است، و در همه امور مخصوصاً در ولایت‌ها و اختیارات یک اصل است که هر مسلمان و هر شخص خردمندی، باید آن را برنامه قرار دهد و در انتخاب، اصلح را بر صالح و الیق را بر لایق برگزیند و اجمالاً برحسب فطرت هم، بشر ـ اگر غرض‌های دیگری در بین نباشد ـ به آن عمل می‌نماید، رعایت این تعلیمات و ارشادات در اصل نظام دینی و ولایی و خلافت پیغمبر اکرم از اهمّ مطالب و واجبات است.

به همین اصل، شخص امام علیه السلام اشاره فرموده و همه را مخاطب قرار داده است:

«أَیهَا النَّاسُ إِنَّ أَحَقَّ النَّاسِ بِهَذَا الْأَمْرِ أَقْوَاهُمْ عَلَیهِ وَأَعْلَمُهُمْ بِأَمْرِ اللهِ فِیهِ»؛

و فرموده است:

«إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِالْأَنْبِیاءِ أَعْلَمُهُمْ بِمَا جَاءُوا بِهِ».

بر این اساس و بر‌حسب این آیات و روایات، یگانه ‌شخصیتی که پس از پیغمبر اکرم؛ چه در حیات آن حضرت و چه بعد از آن، واجب ‌الاطاعه و صاحب ولایت امر و منصوص من الله می‌باشد، امیرالمؤمنین علیه السلام است، به قول جاحظ که در یکی از رساله‌ها به این مضمون می‌گوید که آنچه در اسلام، رأس فضایل، مکارم و مقامات است، چهار چیز می‌باشد: ایمان به خدا، علم و دانایی، زهد و پرهیزکاری، و جهاد در راه دین و فی سبیل الله.

سپس می‌گوید: از تمام علمای اسلام، اگر از کسی بپرسیم که اسبق و اکمل در ایمان کیست؟ اولین کسی را که بر می‌شمارند علی علیه السلام است و اگر درباره اعلم از همه اصحاب پیغمبر سؤال کنیم، اول شخصی را که معرفی می‌کنند علی علیه السلام است و اگر از آنها که در راه دین جهاد کردند و اسلام از برکت جهاد آنها برپا شد سؤال کنیم، باز هم، همه، اول علی علیه السلام را نام می‌برند که تنها ثواب یک جهاد او از عبادت امّت تا روز قیامت بیشتر است و اگر از زهّاد صحابه و کسانی که دنیا را ترک کرده و فریفته دنیا نشده باشند سؤال کنیم، همه، اسم علی علیه السلام را می‌برند که یک لحظه به دنیا نظر نفرمود.

غرض اینکه، دعوت اسلام، دعوت قرآن و دعوت تمام انبیا، دعوت به افضل و تقبیح تفضیل مفضول بر فاضل است که اصل و پایه محکم اعتقاد شیعه، مصداق تفضیل افضل بر فاضل است و مصداق دوم، عقیده دیگران است، که نصوصِ به‌اصطلاح خفیه بر بطلان آن دلالت دارد و شناخت مصداق و مصادیق آن را به خود عرف واگذار کرده است؛ سنائی می‌گوید:

احمد مرسل نشسته کی روا دارد خرد

جان اسیر سیرت بوجهل کافر داشتن

و

«یــقُـولُونَ لِی فَضِّلْ عَلِـیاً عَلَیهِم

فَلَسْتُ أَقولُ التِبر أَعلَى مِـنَ الحَصـا

ألَـم تَرَ أنَّ السَّــیفَ یزْری بِحَدِّهِ

مَقالُک هذَا السَّیـفُ أَحدَى مِنَ العَصا

إِذا أَنَــا فَضَّـلْــتُ عَلِـیاً ‌عَلَیهِم

أَکُــنْ لِلَّــذی فَـضَّلْتـُهُ مُتَنَقِّصاً»

اظهار عجز از وصف غدیر

در پایان با عرض خاکساری و عجز و ناتوانی از اظهار وجود و در عرصه‌ای که عرض وجود در آن شأن انبیا، اولیا، بزرگان و اعاظم اصحاب است پوزش می‌طلبم.

امید است این هدیه کمتر از ران ملخ در بارگاه ملکوتی عالم آل محمد حضرت ثامن‌ الائمه علیه السلام به شرف قبول متشرّفین به تقبیل عتبه مقدسه آن روضه شریفه و شرکت‌کنندگان در این همایش مقدّس نایل شود.

إِنَّ الهَدایا عَلى مِقْدارِ مُهْدِیها

برای مطالعه بخش های دیگر «همراهان غدیر» می توانید بر روی لینک های زیر کلیک کنید:

همراه با غدیر (بخش هفتم: شیعه برای غدیر و غدیر همه چیز شیعه است) 

همراه با غدیر (بخش نهم: ۲۴ ذی الحجه روز غدیر ثانی، روز نزول آیه تطهیر، روز خاتم بخشی و مباهله)