نوشته نشدن گناه تا چهار ماه برای کسی که از سفر حج برگشته

نوشته نشدن گناه تا چهار ماه برای کسی که از سفر حج برگشته

سوال: از بعضى از علما شنیده شده که روایت داریم اگر کسى به حج مشرّف شود، بعد از برگشتن از مکه، خداوند متعال براى آن حاج، تا چهار ماه، گناه ـ هرچه باشد ـ نمى نویسد.

اولاً بفرمایید که آیا چنین روایتى داریم یا نه؟ و بر فرض بودن روایت، سندش صحیح است یا نه؟ و در صورت صحّت، آن روایت را چطور معنى نماییم؟

جواب: بلى، این مضمون روایت در احادیث شریفه وارد شده است؛ ولى در بعضى احادیث به عدم اتیان کبیره و در بعضى دیگر به عدم اتیان موجبه مقید شده است.

شیخ الطائفه قدس سره در باب «ثواب الحج» به سند صحیح از «معاویه بن عمّار»، از حضرت صادق علیه السلام حدیثى روایت فرموده که در ذیل آن مى فرماید:

«أَنَّى لَک أَنْ تَبْلُغَ مَا یبْلُغُ الْـحَاجُّ؟ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللهِ علیه السلام: وَلَا تُکتَبُ عَلَیهِ الذُّنُوبُ أَرْبَعَهَ أَشْهُرٍ، وَتُکتَبُ لَهُ الْـحَسَنَاتُ إِلَّا أَنْ یأْتِی بِکبِیرَهٍ».

بنابراین گناهانى که در این چهار ماه نوشته نمى شود، صغیره است و این مطابق است با مفاد آیه کریمه

«إِنْ تَجْتَنِبُوا کبَائِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکفِّرْ عَنْکمْ سَیئَاتِکمْ».

«ثقه الاسلام کلینى» ـ رضوان الله علیه ـ در «جامع کافى»، باب «فضل الحج والعمره وثوابها»، به سند خود از «سعد اسکاف»، از حضرت ابى جعفر علیه السلام روایتى در فضل حاج روایت کرده است که در ذیل آن، امام علیه السلام مى فرماید:

«فَإِذَا قَـضَى نُسُکهُ غَفَرَ اللهُ لَهُ ذُنُوبَهُ وَکانَ ذُو الْـحِجَّهِ وَالْـمُحَرَّمُ وَصَفَرُ وَشَهْرُ رَبِیعٍ الْأَوَّلِ أَرْبَعَهَ أَشْهُرٍ تُکتَبُ لَهُ الْـحَسَنَاتُ وَلَا تُکتَبُ عَلَیهِ السَّیئَاتُ إِلَّا أَنْ یأْتِی بِمُوجِبَهٍ فَإِذَا مَضَتِ الْأَرْبَعَهُ الْأَشْهُرُ خَلَطَ بِالنَّاسِ‏».

هرچند «علامه مجلسى» رحمه الله در مرآه العقول دو احتمال در موجبه داده اند: یکى آنکه مراد کبیره است که موجب آتش است. دیگر اینکه گناهى است که موجب کفر شود و فرموده است: اول اظهر است. با توجه به روایت «معاویه بن عمار» اطمینان حاصل مى شود که مراد از موجبه، کبیره است و بنابراین گناهى که نوشته نمى شود، گناهى است که در کتاب و سنّت موجب دخول در آتش معرفى نشده باشد.

«شیخ الطائفه»، این حدیث را از «سعد اسکاف» روایت فرموده، به عبارتى که با این عبارت، اختلاف و جمله «إِلَّا أَنْ یأْتِی بِمُوجِبَهٍ» را ندارد. ایشان ذیل حدیث را این نحو روایت فرموده اند: «فَإِذَا قَـضَى نُسُکهُ غَفَرَ اللهُ لَهُ بَقِیهَ ذِی الْـحِجَّهِ وَالْـمُحَرَّمَ وَصَفَرَ وَشَهْرَ رَبِیعٍ الْأَوَّلِ، فَإِذَا مَضَتْ أَرْبَعَهُ أَشْهُرٍ خَلَطَ بِالنَّاسِ‏».

ولى معتمد همان روایت کافى است؛ زیرا معلوم است که در نقل تهذیب روایت مختصر شده است و مثل نقل به مضمون است و علاوه بر این، جمله «إِلَّا أَنْ یأْتِی بِمُوجِبَهٍ» از آن اسقاط شده است و در دوران امر بین زیاده و نقیصه، اصالت عدم زیاده بر اصل عدم نقیصه مقدّم است. فرضاً هم اگر این دو اصل را حجّت ندانیم، در خصوص مورد، با توجه به روایت «معاویه بن عمّار» ظاهر این است که این جمله اسقاط شده و نسخه «کافى» صحیح است؛ و احتمال اینکه جمله «إِلَّا أَنْ یأْتِی بِکبِیرَهٍ» یا «إِلَّا أَنْ یأْتِی بِمُوجِبَهٍ» در این دو روایت از بعضى روات اضافه شده باشد به عنوان شرح و تفسیر حدیث، بسیار بعید مى باشد. فرضاً هم اگر این نحو باشد از رحمت و مغفرت و کرم و فضل خداوند متعال بعید نیست که مقرّر فرماید تا چهار ماه مومنى که حج به جا آورده مطلق گناهانى که تحت فشار تسویلات نفس و غلبه هوا از او صادر شده ـ نه به نحو بی اعتنایى و استخفاف به امر خدا ـ مورد آمرزش خداوند واقع شود و کسى نمى تواند رحمت واسعه و تفضّل خدا را محدود کند.

بلى این حدیث، کسى را که از روى بی اعتنایى و استخفاف به امر و نهى خدا معصیت نماید، و یا اینکه بخواهد با تشبّث به این حدیث در این چهار ماه هر گناه و معصیتى را مرتکب شود شامل نمى شود. از ابتدا تا حال هم از این گونه اخبار هیچ کس استفاده نکرده است که حاج تا چهار ماه مرخّص و آزاد است و با اتّکاى به این حدیث مرتکب هر معصیت بخواهد بشود؛ که این برداشت و تلقى البته صحیح نیست.