احکام مکان نمازگزار

احکام مکان نمازگزار

مکان نمازگزار نه شرط دارد:

شرط اول

آن که مباح باشد.

مسأله 875. نمازخواندن در ملک غصبی اگر چه روی فرش و تخت و مانند این‌ها باشد، باطل است، ولی نمازخواندن در زیر سقف غصبی و خیمه غصبی مانعی ندارد، اگر تصرف در سقف یا خیمه صدق ننماید.

مسأله 876. نمازخواندن در ملکی که منفعت آن مال دیگری است، بدون اجازه صاحب منفعت باطل است، مثلاً در خانه اجاره‎ای اگر صاحب خانه یا دیگری بدون اجازه کسی که آن خانه را اجاره کرده نماز بخواند، باطل است، و هم‌چنین است اگر در ملکی که دیگری در آن حقی دارد نماز بخواند، مثلاً اگر میت وصیت کرده باشد که ثلث مال او را به مصرفی برسانند، تا وقتی ثلث را جدا نکنند، نمی‎شود در ملک او نماز خواند.

مسأله 877. کسی که در مسجد نشسته و یا رحل گذاشته، اگر دیگری جای او را غصب کند و در آنجا نماز بخواند، باطل است.

مسأله 878. اگر در جایی که نمی‎داند غصبی است نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد، یا در جایی که غصبی‌بودن آن را فراموش کرده نماز بخواند و بعد از نماز یادش بیاید، نماز او صحیح است ولی کسی که خودش جایی را غصب کرده، اگر فراموش کند و در آنجا نماز بخواند، نمازش بنابر احتیاط باطل است.

مسأله 879. اگر بداند جایی غصبی است ولی نداند که در جای غصبی نماز باطل است و در آنجا نماز بخواند، نماز او باطل می‎باشد.

مسأله 880. کسی که ناچار است نماز واجب را سواره بخواند، چنان‌چه حیوان سواری یا زین آن غصبی باشد نماز او باطل است، و هم‌‌چنین است اگر بخواهد بر آن حیوان نماز مستحبی بخواند.

مسأله 881. کسی که در ملکی با دیگری شریک است، اگر سهم او جدا نباشد، بدون اجازه شریکش نمی‎تواند در آن ملک تصرف کند و نماز بخواند.

مسأله 882. اگر با عین پولی که خمس و زکات آن را نداده ملکی بخرد، تصرف او در آن ملک حرام، و نمازش هم در آن باطل است.

مسأله 883. اگر صاحب ملک به زبان، اجازه نمازخواندن بدهد و انسان بداند که قلباً راضی نیست، نمازخواندن در ملک او باطل است، و اگر اجازه ندهد و انسان یقین کند که قلباً راضی است، نماز صحیح است.

مسأله 884. تصرف در ملک میتی که خمس یا زکات بدهکار است، حرام و نماز در آن باطل است، ولی اگر بدهی او را بدهند یا ضامن شوند که ادا نمایند، به نحوی که دین از عهده میت ساقط شود، جایز است، و اگر عین زکات یا خمس در مال میت موجود باشد، فقط تصرف و نماز در آن عین قبل از ادا جایز نیست ولی تصرف و نماز در غیر آن اشکال ندارد.

مسأله 885. تصرف در ملک میتی که به مردم بدهکار است، حرام و نماز در آن باطل است، ولی اگر ضامن شوند که قرض‎های او را بپردازند، یا این که طلبکار و وصی میت اجازه بدهند، تصرف و نماز در ملک او مانعی ندارد، و اگر میت، بدهکار افرادی است که حاکم شرع بر آن‌ها ولایت دارد، اذن حاکم معتبر است.

مسأله 886. اگر میت قرض نداشته باشد ولی بعضی از ورثه او صغیر یا دیوانه یا غایب باشند، تصرف در ملک او بدون اذن ولی شرعی حرام، و نماز در آن باطل است.

مسأله 887. نمازخواندن در مسافرخانه و حمام و مانند این‌ها که برای واردین آماده است اشکال ندارد، ولی در غیر این قبیل جاها، در صورتی می‎شود نماز خواند که مالک آن اجازه بدهد، یا حرفی بزند که معلوم شود یا اطمینان حاصل شود که برای نمازخواندن، اذن داده است، مثل این که به کسی اجازه دهد در ملک او بنشیند و بخوابد، که از این‌ها فهمیده می‎شود برای نمازخواندن هم اذن داده است.

مسأله 888. در زمین بسیار وسیعی که برای بیشتر مردم مشکل است موقع نماز از آنجا به جای دیگر بروند، بی‎اجازه مالک می‎شود نماز خواند، ولی اگر بداند که مالک زمین راضی نیست، احوط آن است که در آنجا نماز نخواند.

شرط دوم

آن که مکان نمازگزار بی‎حرکت باشد.

مسأله 889. مکان نمازگزار باید بی‎حرکت باشد و اگر به واسطه تنگی وقت یا جهت دیگر ناچار باشد در جایی که حرکت دارد، مانند اتومبیل و کشتی و ترن نماز بخواند، به قدری که ممکن است باید استقرار و قبله را رعایت نماید، و اگر آن‌ها از قبله به طرف دیگر حرکت کنند، به طرف قبله برگردد.

مسأله 890. نمازخواندن در اتومبیل و کشتی و ترن و مانند این‌ها، وقتی ایستاده‎اند مانعی ندارد.

مسأله 891. روی خرمن گندم و جو و مانند این‌ها که نمی‎شود بی‎حرکت ماند، نماز باطل است.

شرط سوم

آن که در جایی نماز بخواند که احتمال بدهد می‎تواند در آنجا نماز را تمام کند.

مسأله 892. بنابر احتیاط، در جایی نماز بخواند که اطمینان داشته باشد نماز را تمام می‎کند، و در جایی که به واسطه احتمال باد و باران و زیادی جمعیت و مانند این‌ها اطمینان ندارد که بتواند نماز را تمام کند، احتیاط آن است که نماز نخواند هر چند با احتمال امکان تمام‌کردن نماز، خواندن نماز جایز است، ولی با اطمینان به عدم امکان، نماز صحیح نیست.

شرط چهارم

آن که در جایی که ماندن در آن حرام است، مثلاً زیر سقفی که نزدیک است خراب شود نماز نخواند.

مسأله 893. نماز در جایی که تار و مانند آن استعمال می‎کنند، باطل است.

مسأله 894. بودن مرد و زن نامحرم در اطاقی که کسی در آنجا نیست و کسی هم نمی‎تواند وارد شود، حرام است، و نمازشان هم در آنجا صحیح نیست؛ ولی اگر یکی از آنان مشغول نماز باشد، و دیگری که با او نامحرم است وارد شود، نماز او اشکال ندارد.

مسأله 895. مکروه است زن در نماز جلوتر از مرد یا محاذی با او بایستد، و بهتر است طوری بایستد که جای سجده او کمی از جای ایستادن مرد عقب‎تر باشد.

مسأله 896. اگر زن، برابر مرد یا جلوتر بایستد، نماز هر دو صحیح است؛ چه با هم وارد نماز شوند یا به ترتیب. بلی، ثواب نماز هر کدام که بعد مشغول نماز شده‎اند کمتر است، ولی بنابر احتیاط مؤکد سزاوار است در صورتی که هر دو با هم وارد نماز شوند، هر دو و در صورتی که به ترتیب وارد شده باشند کسی که بعد وارد شده نماز را اعاده نماید.

مسأله 897. اگر بین مرد و زن، دیوار، یا پرده و یا چیز دیگری باشد که یکدیگر را نبینند، یا بین آنان اقلاً ده ذراع که تقریباً پنج ذرع می‎شود فاصله باشد، چنان‌چه زن برابر مرد یا جلوتر از او باشد، نماز هر دو صحیح است، و کراهت هم ندارد، و هم‌چنین است اگر مکان یکی از آنان به قدری بلند باشد که نگویند زن جلوتر از مرد یا برابر او ایستاده است.

شرط پنجم

آن که روی چیزی که ایستادن و نشستن روی آن حرام است، مثل فرشی که اسم خدا بر آن نوشته شده نماز نخواند.

شرط ششم

آن که در جایی که سقف آن کوتاه است و نمی‎تواند در آنجا راست بایستد، یا به اندازه‎ای کوچک است که جای رکوع و سجود ندارد، نماز نخواند، و اگر ناچار شود که در چنین جایی نماز بخواند، باید به قدری که ممکن است قیام و رکوع و سجود را به جا آورد.

شرط هفتم

آن که مساوی یا جلوتر از قبر پیغمبر و ائمه علیهم السلام نماز نخواند.

مسأله 898. بنابر احتیاط واجب باید جلوتر یا مساوی با قبر پیغمبر و امام علیهما السلام نماز نخواند.

مسأله 899. اگر در موقع نماز چیزی مانند دیوار، بین نمازگزار و قبر مطهر باشد که بی‎احترامی نشود اشکال ندارد، ولی فاصله‌شدن صندوق شریف و ضریح و پارچه‎ای که روی آن افتاده کافی نیست.

مسأله 900. احتیاط واجب آن است که در خانه کعبه و بر بام آن نماز واجب نخوانند، ولی در حال ناچاری اشکال ندارد.

مسأله 901. خواندن نماز مستحب در خانه کعبه و بر بام آن اشکال ندارد، بلکه مستحب است در داخل خانه، مقابل هر رکنی دو رکعت نماز بخوانند.

شرط هشتم

آن که مکان نمازگزار اگر نجس است به طوری تَر نباشد که رطوبت آن به بدن یا لباس او برسد، ولی جایی که پیشانی را بر آن می‎گذارد اگر نجس باشد، اگر چه خشک هم باشد نماز باطل است، و احتیاط مستحب آن است که مکان نمازگزار اصلاً نجس نباشد.

شرط نهم

آن که جای پیشانی نمازگزار از جای زانوها و سر انگشتان پای او بیش از چهار انگشت بسته پست‎تر یا بلندتر نباشد، و تفصیل این مسأله در احکام سجده گفته می‎شود.

جاهایی که نمازخواندن در آن‌ها مستحب است

مسأله 902. در شرع مقدس اسلام بسیار سفارش شده است که نماز را در مسجد بخوانند، و بهتر از همه مسجدها، مسجد الحرام است، و بعد از آن مسجد پیغمبر صلی الله علیه و آله، و بعد از آن مسجد کوفه، و بعد از آن مسجد بیت المقدس، و بعد از آن مسجد جامع هر شهر، و بعد از آن مسجد محله، و بعد از آن مسجد بازار است.

مسأله 903. برای زن، نمازخواندن در خانه بلکه در صندوقخانه و اطاق عقب بهتر است.

مسأله 904. نماز در حرم ائمه علیهم السلام مستحب، بلکه بهتر از مسجد است، و نماز در حرم مطهر حضرت امیر المؤمنین علیه ‌السلام برابر با دویست هزار نماز است.

مسأله 905. زیاد رفتن به مسجد، و رفتن در مسجدی که نمازگزار ندارد، مستحب است، و همسایه مسجد اگر عذری نداشته باشد، مکروه است در غیر مسجد نماز بخواند.

مسأله 906. مستحب است انسان با کسی‎که در مسجد حاضر نمی‎شود غذا نخورد، و در کارها با او مشورت نکند، و همسایه او نشود، و از او زن نگیرد، و به او زن ندهد.

جاهایی که نمازخواندن در آن‌ها مکروه است

مسأله 907. نمازخواندن در چند جا مکروه است، و از آن جمله است: حمام، زمین نمک‎زار، مقابل انسان، مقابل دری که باز است، در جاده و خیابان و کوچه اگر برای کسانی که عبور می‎کنند زحمت نباشد، و چنان‌چه زحمت باشد، حرام و نماز باطل است، مقابل آتش و چراغ و در آشپزخانه و هر جا که کوره آتش باشد، مقابل چاه و گودالی که محل بول باشد، روبروی عکس و مجسمه چیزی که روح دارد مگر آن که روی آن پرده بکشند، در اطاقی که جنب در آن باشد، در جایی که عکس باشد اگر چه روبروی نمازگزار نباشد، مقابل قبر، روی قبر، بین دو قبر و در قبرستان.

مسأله 908. کسی که در محل عبور مردم نماز می‎خواند، یا کسی روبروی او است، مستحب است جلوی خود چیزی بگذارد، و اگر چوب یا ریسمانی هم باشد، کافی است.

احکام مسجد

مسأله 909. نجس‌کردن زمین و سقف و بام و طرف داخل دیوار مسجد، حرام است، و هر کس بفهمد که نجس شده است، باید فوراً نجاست آن را برطرف کند، و احتیاط واجب آن است که طرف بیرون دیوار مسجد را هم نجس نکنند، و اگر نجس شود، نجاستش را برطرف نمایند.

مسأله 910. اگر نتواند مسجد را تطهیر نماید یا کمک لازم داشته باشد و پیدا نکند، تطهیر مسجد بر او واجب نیست، ولی بنابر احتیاط واجب، باید به کسی که می‎تواند تطهیر کند اطلاع دهد.

مسأله 911. اگر جایی از مسجد نجس شود و تطهیر آن بدون کندن یا خراب‌کردن مقدار کمی از آن ممکن نباشد، باید آنجا را بکنند یا خراب نمایند، و پر کردن و ساختن آن قسمت هم واجب نیست، مگر این که خود کسی که نجس کرده خراب کند که در این صورت بنابر احتیاط باید آن قسمت را بسازد و یا پر کند؛ و اگر مسجد به نحوی نجس شده باشد که برای تطهیر آن ناچار باشند، تمام مسجد را خراب کنند، خراب‌کردن آن جایز نیست، چنان‌چه متبرعی هم باشد که بعد از تخریب آن را بسازد، جایز بودن خراب‌کردن آن مشکل است، ولی اگر ممکن است باید ظاهر آن را بنابر احتیاط تطهیر نمایند، و اگر چیزی مانند آجر مسجد که ممکن است آن را برگرداند نجس شود، باید بعد از تطهیر آن را به مسجد برگرداند.

مسأله 912. اگر مسجدی را غصب کنند و به جای آن خانه و مانند آن بسازند، یا به طوری خراب شود که نمازخواندن در آن ممکن نباشد، باز هم نجس‌کردن آن حرام، و تطهیر آن واجب است.

مسأله 913. نجس‌کردن حرم ائمه علیهم السلام حرام است، و اگر نجس شود چنان‌چه نجس‌ماندن آن بی‎احترامی باشد، تطهیر آن واجب است، بلکه احتیاط واجب آن است که اگر بی‎احترامی هم نباشد، آن را تطهیر کنند.

مسأله 914. اگر حصیر مسجد نجس شود، باید آن را آب بکشند، ولی چنان‌چه نجاست حصیر بی‎احترامی به مسجد باشد و به واسطه آب‌کشیدن، خراب می‎شود، و بریدن جای نجس بهتر است، باید آن را ببرند.

مسأله 915. بردن عین نجس، مانند خون در مسجد اگر بی‎احترامی به مسجد باشد، حرام است، بلکه احتیاط مستحب آن است که اگر بی‎احترامی هم نباشد، عین نجس را در مسجد نبرند، و نیز بردن چیزی که نجس شده، در صورتی که بی‎احترامی به مسجد باشد، حرام است.

مسأله 916. اگر مسجد را برای روضه‎خوانی چادر بزنند و فرش کنند و سیاهی بکوبند و اسباب چای در آن ببرند، در صورتی که این کارها به مسجد ضرر نرساند و مانع نمازخواندن نشود، اشکال ندارد.

مسأله 917. زینت‌کردن مسجد به طلا حرام است بنابر احتیاط واجب، و هم‌چنین است نقش‌کردن مسجد به صورت چیزهایی که مثل انسان و حیوان روح دارد، و نقاشی چیزهایی که روح ندارد، مثل گل و بوته مکروه است.

مسأله 918. اگر مسجد خراب هم بشود، نمی‎توانند آن را بفروشند یا داخل ملک و جاده نمایند.

مسأله 919. فروختن در و پنجره و چیزهای دیگر مسجد حرام است و اگر مسجد خراب شود، باید این‌ها را صرف تعمیر همان مسجد کنند، و چنان‌چه به درد آن مسجد نخورد، باید در مسجد دیگر مصرف شود، ولی اگر به درد مسجدهای دیگر هم نخورد، می‎توانند آن را بفروشند، و پول آن را اگر ممکن است صرف تعمیر همان مسجد و گر نه صرف تعمیر مسجد دیگر نمایند.

مسأله 920. ساختن مسجد و تعمیر مسجدی که نزدیک به خرابی می‎باشد مستحب است، و اگر مسجد به صورتی در آید که تعمیر آن ممکن نباشد، می‎توانند آن را خراب کنند و دوباره بسازند، بلکه می‎توانند مسجدی را که خراب نشده، برای احتیاج مردم خراب کنند و بزرگتر بسازند.

مسأله 921. تمیزکردن مسجد و روشن‌کردن چراغ در آن مستحب است، و کسی که می‎خواهد مسجد برود، مستحب است خود را خوشبو کند و لباس پاکیزه و قیمتی بپوشد و ته کفش خود را وارسی کند که نجاستی به آن نباشد، و موقع داخل‌شدن به مسجد اول پای راست و موقع بیرون‌آمدن، اول پای چپ را بگذارد، و هم‌چنین مستحب است از همه زودتر به مسجد آید، و از همه دیرتر از مسجد بیرون برود.

مسأله 922. وقتی انسان وارد مسجد می‎شود، مستحب است دو رکعت نماز به قصد تحیت و احترام مسجد بخواند، و اگر نماز واجب یا مستحب دیگری هم بخواند کافی است.

مسأله 923. خوابیدن در مسجد، اگر انسان ناچار نباشد و صحبت‌کردن راجع به کارهای دنیا و مشغول صنعت‌شدن و خواندن شعری که نصیحت و مانند آن نباشد مکروه است، و نیز مکروه است آب دهان و بینی و اخلاط سینه را در مسجد بیندازد، و گمشده‎ای را طلب کند و صدای خود را بلند کند، ولی بلندکردن صدا برای اذان مانعی ندارد.

مسأله 924. راه‎دادن بچه و دیوانه به مسجد مکروه ‎است، و کسی که پیاز و سیر و مانند این‌ها خورده که بوی دهانش مردم را اذیت می‎کند، مکروه است به مسجد برود.

برای بازگشت به صفحه رساله بر روی لینک زیر کلیک نمایید:

رساله توضیح المسائل حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (قدس سره)